Wat eten we met kerst? En waarom?
De reda
Een eetafel voor de adel in landgoed Oranjewoudctie van De Zakenman vroeg zich voor deze kersteditie af: wat zet u met kerst op tafel? Met alle ingezonden reacties krijgt u alvast een voorproefje van wat Sint Nyk en omstreken met kerst eet. En dat zijn heuse smaakmakers. Maar misschien bent u ook nieuwsgierig geworden: waarom wordt die ene dag in het jaar zoveel moeite gedaan voor het diner? Waarom beginnen we massaal rollades te bestellen en worden ragoutbakjes tijdig ingeslagen? In dit sfeerverhaal wordt u getrakteerd op een antwoord op het volgende: waarom is het kerstdiner zo belangrijk (geworden)?
Of er nu wel of niet een culinair hoogstandje van het kerstdiner wordt gemaakt, mensen hebben nu eenmaal de neiging om met kerst traditiegetrouw bij elkaar te zitten en samen te eten. Dat laatste is heel normaal geworden in onze maatschappij en ook de reclames liegen er niet om. Het kerstdiner speelt op die dagen een belangrijke rol. Maar hoe zit dat dan precies? Kerst was aanvankelijk niet bedoeld om de goed gevulde tafels te herdenken, maar de geboorte van het kindje Jezus. Wanneer begon het eten dan zo belangrijk te worden tijdens kerst en waarom? We moeten hiervoor terug in de tijd.
Van oudsher hoort overvloedig drinken en eten bij ceremonies en tradities. Een feestmaal kon na aanleiding van een levensgebeurtenis opgediend worden of vanwege de samenkomst van verschillende groepen mensen. Waarschijnlijk gebeurde dat in de prehistorie al. Voedsel was bijvoorbeeld een teken van goedgezinde goden. Een goede jacht moest iets te maken gehad hebben met een spiritueel figuur, die tevreden gesteld was. De maaltijd was derhalve de beloning. Reden voor feest en reden om samen eten.
Later in de tijd speelde niet alleen eten een grote rol, maar werd het moment waarop gegeten werd ook belangrijker. In de vroege Middeleeuwen geloofden mensen dat veel eten en drinken tijdens de zonnewende ofwel de kerst hoop voor het volgende jaar zou kunnen geven. Namelijk: weer een overvloed aan eten. Met andere woorden, een goede oogst. Helemaal niet zo’n gekke gedachte, gezien het van alle tijden is dat monden gevoed moeten worden. Stabiele voedselvoorziening is echter niet van alle tijden. Waar wij op een evenwichtige voedseltoevoer kunnen vertrouwen, was dat in de Middeleeuwen nog niet bepaald het geval. Het vertrouwen in de weergoden was daarom groot, immers, zij bepaalden hoe rijk de oogst zou worden.
Aan het einde van de Middeleeuwen kreeg het kerstdiner meer vorm, zoals we het nu kennen. In die periode had koningin Elizabeth van Groot Brittannië een flinke vinger in de pap. Zij en andere leden van adel begonnen kerst te vieren met een diner in de vorm van gangen. Vooral zoetigheden werden opgediend, omdat suiker in die tijd een luxeproduct was en medicinale krachten zou hebben. Het kerstdiner was dus een uiting van luxe. Een uitgebreid diner was daarom niet voor een ieder weggelegd. Maar voor wie het zich kon veroorloven, werd het steeds normaler en uiteindelijk traditie.
Nederland deed in die tijd nog niet mee. In plaats van zich tegoed doen aan lekkernijen leefden de Hollanders een sober leven als uiting van het protestantisme. Er was geen sprake van een kerstmaaltijd maar een gewone maaltijd tijdens kerst. Dit veranderde toen in de negentiende eeuw het boek A Christmas Carol uit Groot Brittannië populair werd. Het verhaal vertelde hoe mensen de meest gelukkige kerstdagen beleefden door samen te zijn en ondanks armoede eten te delen.
Nederlanders die het konden betalen, voelden zich geroepen om tijdens kerstavond weer uitgebreid te dineren. Later volgden de andere landgenoteb. De traditionele kerstmaaltijd deed vanaf toen zijn intrede in Nederland met als gevolg dat we komend weekend uren in de keuken staan, het gourmetstel weer aansteken en zelfs die arme Flappie uit zijn hokje halen. Eet smakelijk!
De eters
Nynke de Wolff-Versnel: ,,Wij als gezin (kids met aanhang) inclusief heit, mem en zus verzorgen per stel een deel van het menu door middel van loting. Een stel maakt bijvoorbeeld een amuse, een ander stel het hoofdgerecht en weer een ander het nagerecht. Erg leuk en verrassend en iedereen doet wat. Bonnetjes mogen dan bij mij ingeleverd worden’’.
Margreet Bouwhuis: ,,Wy ite snert mei de Krysttiid en as der wat oer bliuwt de oare dei ek. Oars wurde it pankoeken’’.
Jan Altenburg: ,,In de gezellige aanloop naar kerst is het een ware traditie binnen ons gezin om enkele weken van tevoren lootjes te trekken. Hierdoor worden duo’s gevormd, die elk verantwoordelijk zijn voor een specifieke gang. Wat deze traditie zo bijzonder maakt, is het feit dat op eerste kerstdag een smakelijke verrassing op tafel verschijnt omdat iedereen geheimhoudt wat er gemaakt wordt. Zo komen er variaties voorbij van carpaccio tot een mosterdsoepje, van zelfgemaakte kipnuggets tot een culinair stuk vlees bereid op de Kamado en van bokkenpootjestiramisu tot een lekker soft ijsje. Het is ieder jaar weer een gezellige verrassing!’’
Yvonne Solkema: We sitte mei de famylje, 20 minsken, oan in ekstra feestlik dekte krystdis, te genietsjen fan in tradisjoneel krystmiel mei rollade en stoofparkes. Mar ús spektakelstik is elts jier in hiele grutte selsmakke pavlova foar 20 man, mei in protte slagreamme en ierdbeien mei reade boskfruchten, optsjinne mei fjoerfonteinen, wêr 't eltsenien efkes hiel stil fan wurdt.''
Dora Wijnja: ,,Omt der by ús earste krystdei altyd ien jierdei is, mei dy altyd sizze wat we ite. Dit jier wurde it ferskiedene stamppotten’’.
Thea de Vries-Altenburg: ,,Wy witte noch net wat we ite mei kryst, omdat wy lotsjes lûke. Sa foarme der twatallen en it iene twatal moat een foargerjocht meitsje, it twadde twatal it haadgerjocht, ansafuorthinne. Dus, hoe it der út komt te sjen en hoe oft priuwe sil? Dat is een ferrassing’’.
Annie Hoekstra-Smeding: ,,Wy hawwe krystdiner by de McDonald’s!’’
Marja van der Goot: ,,Wy hebben allemaal een letter getrokken en met deze letter maken we tapas. Dus iedereen maakt wat en gezamenlijk wordt het een heerlijke mengeling van allemaal hapjes’’.
