Yn pún foar befrijing Sint Nyk
SINT NICOLAASGA – Nederland staat dit jaar stil bij zeventig jaar vrijheid. Sint Nicolaasga vierde op dinsdag 17 april 1945 de bevrijding door de Canadezen. Tegelijk was het een dag van puin ruimen. Granaten hadden een avond eerder met name aan de Gaastweg voor een ravage gezorgd. ,,Wylst it yn Sint Nyk yn'e Twadde Wrâldkriich eins reedlik rêstich bleaun wie.”
,,In komplete gaos.” Theo Rijpkema schetst het beeld van zijn woning toen hij de ochtend van de bevrijding van Sint Nicolaasga terugkeerde aan de Gaastweg. ,,Stof, stien en grús”. Als achtjarig jongetje ontvluchtte hij samen met zijn familie de woning. Hij was net daarvoor buiten aan het spelen. Het eten was nog maar net opgediend, toen de eerste bombardementen rond zes uur begonnen en het gezin alles achterliet om een veilige plek te zoeken.
De Canadezen waren opgehouden door de opgeblazen brug in Scharsterbrug. Sint Nicolaasga lag middenin de vuurlinie tussen Heerenveen en Lemmer. Bovendien bestond bij de geallieerden het vermoeden dat er in het centrum van Sint Nicolaasga zich een commandopost van de Duitser bevond. Van een afstand wilden de geallieerden de bezetters verjagen. ,,Mar neffens ús wiene alle Dútsers al op 'e flecht. Miskien dat der noch ien of twa soldaten harren yn it doarp ferskûlden”, denkt Theo Rijpkema.
Doelwit waren het parochiehuis en de kroegen in het centrum. ,,Mar jo seagen wol faker dat de granaten doe net op it goeie plak terjochte kamen.” De Gaastweg kwam onder vuur te liggen. Van verschillende woningen was na het inslaan van de granaten niets meer over dan puin. Onder andere de gevels van de woningen van de familie Steneker en Agricola werden verwoest. Ook legden twee koeien en een varken van de Rijpkema's, vader was boer, het loodje.
Het gezin vluchtte tijdens de beschietingen met de hele huishouding naar de familie Brinksma aan de Pitreed net buiten Sint Nicolaasga. Daar hebben zij de nacht doorgebracht. De volgende ochtend haalde vader, die in het dorp was achtergebleven, hun op. ,,Sint Nyk wie befriid. Dy nacht wie hiel eangstich, wit ik noch wol, want safolle ha wy yn ús doarp tidens de oarloch eins net meimakke.”
Ook Richtje Veltman herinnert zich de laatste oorlogsnacht in Sint Nicolaasga nog goed. Als meisje van vijftien jaar vluchtte ze naar de Oustertrijegeaën, die toen al door de Canadezen waren bevrijd. ,,Allinnich heit bleaun by de smedery oan de Lemmerdyk. Hy wie benaud dat streupers de saak leech rôvje soene.” Dwars door de landerijen kwamen Richtsje en de gezinsleden op de plaats van bestemming. ,,De besjittingen binne de hiele nacht troch gien. Jo binne noch bern, dus safolle krije jo der net fan mei. Mar dochs fûn ik it wol aaklik.”
De volgende ochtend keerde ook Richtsje Veltman terug naar Sint Nicolaasga. Uitgelaten vanwege de bevrijding door de Canadezen, maar geschrokken van de ravage aan de Gaastweg. ,,Jeetjemina, dit liket net bêst”, was de reactie van Veltman. Het parochiehuis was al ingericht als hospitaal, voor gewonden. ,,Jo binne bliid dat de oarloch foarby is, mar wat is der dy lêste jûn in soad skea oan Sint Nyk tabrocht.”
Littekens heeft de Gaastweg niet meer, slechts foto's en herinneringen aan die laatste heftige oorlogsnacht in Sint Nicolaasga.
