De leden van Toanielselskip Sint Nyk hebben zich op een bijzondere manier voorbereid op het oorlogsdrama, dat ze vanaf vrijdag 24 januari 2025 meerdere avonden als toneelstuk opvoeren. Ze spraken met een goede vriendin van hoofdpersoon Salomon Perel (1925-2023), die in het toneelstuk ‘Do silst libje’ centraal staat. Ter voorbereiding kwam Laura Klinkhamer uit Dalfsen langs om te vertellen over de Duits-Joodse auteur en spreker, die in oorlogstijd veel beleefde en jaren later nog steeds met zijn verleden worstelde. Toanielselskip Sint Nyk speelt de door Roel van Nijen gemaakte Friese vertaling van het toneelstuk ‘Jij zult leven’.
Laura Klinkhamer reisde met haar man van Dalfsen naar Sint Nicolaasga om een repetitie bij te wonen. Zelf regisseerde Klinkhamer het toneelstuk “Jij Zult Leven” in Waalwijk. Perel is daar op uitnodiging naar toe gegaan en logeerde bij Klinkhamer thuis. Een hechte vriendschap ontstond en Klinkhamer zette het werk van Perel dan ook voort. Ze vertelt overal over het onwerkelijke en ontroerende verhaal van Salomon Perel.
Het doel van de uitnodiging was om meer achtergrondinformatie te verkrijgen over Salomon Perel, indrukwekkende verhaal centraal staat in het toneelstuk ‘Do Silst Libje’. Voor de spelers een moment om zich nog verder in te kunnen leven in hun personage en het verhaal.Ze luisterden met open mond naar het verhaal van Laura Klinkhamer.
Perel, bekend van zijn verhaal dat hij als Joodse jongen op bijzondere wijze de oorlog had overleefd, schreef hier een boek over wat vervolgens verfilmd is. Tijdens de bijeenkomst werd des te meerduidelijk hoe verscheurd Perel zich tijdens de oorlogsjaren heeft gevoeld, maar ook erna. Lang erna brak Perel, op een moment dat hij zelfs zijn vrouw en kinderen nog niet had verteld wat hem was overkomen en hoe hij de oorlog werkelijk had overleefd. Niet wetende wie hij was en wie hij mocht zijn, leverde hem zodanig psychische klachten op dat hij zijn vrouw en pas veel later zijn kinderen vertelde over Jupp, de jongen, die bij de Hitlerjugend zat en de oorlog zo overleefde.
Voor zijn vlucht naar Rusland aan het begin van de Tweede Wereldoorlog kreeg hij een boodschap mee van zowel zijn moeder als zijn vader. Zijn vader gebood hem niet te vergeten wie hij was en zijn afkomst niet te verloochenen. Zijn moeder zei hem: “Du Solst Leben” (Jij zult leven). Met die woorden in zijn achterhoofd sloeg Salomon op de vlucht, totdat vluchten niet langer mogelijk bleek.
Nadat d
Het gesprek met Laura Klinkhamer tijdens een van de repetities.e Duitse soldaten hem en de anderen hadden ontdekt moesten zij in een rij buiten gaan staan. Eenmaal in die rij moest Salomon (toen 16 jaar) een keuze maken. Een keuze tussen de wens van zijn vader en die van zijn moeder, niet wetende dat die keus hem de rest van zijn leven zou blijven achtervolgen. In die rij besloot hij, nadat Joden voor hem een voor een werden gedood alsof ze niets waren, dat hij zou leven. En zo antwoordde hij op de vraag van de Duitse soldaat of hij een Jood was: “Nee, ik ben toch geen Jood, ik ben een Volksduitser.” Dat de soldaat hem op zijn woord zou geloven had hij niet verwacht maar het gebeurde wel.
De jaren erna ging hij als Jupp door het leven, lid van de Hitlerjugend. In zijn eigen woorden: “In de nacht droomde ik als Jood, overdag riep ik Heil Hitler”. Zo overleefde Perel de oorlog. Maar door het intensieve dubbelleven was Jupp ook een onderdeel geworden van zijn persoonlijkheid. Een gespleten persoonlijkheid, die uit noodzaak en overlevingsdrang was geboren.
De bijeenkomst met Laura Klinkhamer, gehouden tijdens een repetitie van de toneelvereniging, maakte diepe indruk. Kippenvelmomenten wisselden zich af met ongeloof. Het verhaal van een man die uit pure noodzaak jaren onder zware stress moest leven – enkel en alleen om te kunnen blijven leven – liet niemand onberoerd.
Aangrijpende en authentieke vertolking
Vanaf vrijdag 24 januari 2025 brengt de toneelvereniging ‘Do silst libje’ op de planken. Het toneelstuk, geregisseerd door Roel van Nijen en door hem naar het Fries vertaald, is een aangrijpende en authentieke vertolking. De extra achtergrondinformatie van het gesprek met Laura Klinkhamer biedt de cast en crew waardevolle inzichten om de emoties en complexiteit van het verhaal nog beter over te brengen. Laura Klinkhamer gaf de groep mee dat ze erg te spreken was over de wijze van spelen van de vereniging. Op de vraag van Yme Nota of ze het stuk hebben kunnen overbrengen op haar kon ze volmondig ja antwoorden. Met dit compliment en nog 6 repetitie dagen te gaan kan de cast zeker verder.
- Lees ook het achtergrondverhaal op de middenpagina's in deze editie van De Zakenman.
- Toanielselskip Sint Nyk spilet ‘Do silst libje’, fanôf 24 jannewaris te sjen yn it Zalencentrum Sint Nyk.
- Wês derby en keapje kaarten op www.toanielstnyk.nl as by drogist Bewust Beter Sint Nicolaasga.
- Spyldata: 24, 25, 31 jannewaris en 1, 7 en 8 febrewaris 2025.
Foto's Toanielselskip Sint Nyk, tekst: Ina de Ree
Video: Het verbazingwekkend verhaal van Hitlerjongen én Jood Salomon Perel, interview door Lucette Verboven
