De zwanen van Langweer komen voorbij op een expositie over het houden van zwanen in de zeventiende eeuw in muzeum De Tiid in Bolsward. Volgens de organisatoren gaat het om ,,een unieke uitstalling van zwanenhalsbanden en zwanenboeken’’. Het skûtsje, de kerk en het café van Langweer, die allemaal een zwaan als icoon hebben, worden in de tentoonstelling genoemd.
De expositie is samengesteld door amateurhistoricus André A. Buwalda, die zich verdiepte in de geschiedenis van het houden en vangen van zwanen, het zogeheten zwanendriften. Rond Langweer hadden twaalf boerderijen dat recht op zwanenjacht. De eigenaren consumeerden het vlees als delicatesse. De slagpennen, de grote veren die nodig zijn om te kunnen vliegen, werden gebruikt als pen om mee te schrijven. Bovenal was het houden van zwanen een statussymbool voor de elite, voornamelijk de adel en eigenerfden.
In het dorpswapen van Langweer staan drie zwanen, die herinneren aan de twaalf boerderijen met zwanendrift. Op de toren van de hervormde kerk staat een zwaan als windvaan. In de kerk zelf, op het koor, is een vaan met drie zwanen te vinden. De vroegere dorpsherberg en nu Eetcafé De Drie Zwaantjes herinnert daar ook aan.
Op de tentoonstelling in Bolsward zijn ook zwanenhalsbanden te zien. Die werden gebruikt om aan te tonen wie eigenaar van de dieren was. Ze werden vooral als statussymbool gezien. De halsband, van koper of messing, werd om de nek werd geplaatst en meestal voorzien van initialen of een familienaam, de naam van de state, een familiewapen en soms een jaartal. Er zijn, zover bekend, in Nederland slechts twaalf exemplaren bewaard gebleven, allemaal in de Noordelijke provincies. Deze worden op twee na allemaal in musea bewaard.
De eigenaren merkten de zwanen ook. Ze kregen inkervingen op de snavel en de poten. Om al die verschillende zwanenmerken te kunnen herleiden, werden zwanenboeken opgesteld met het merk en naam van de eigenaar. Een aantal van deze boeken bleef bewaard en zijn te zien in deze tentoonstelling.
De bijzondere collectie zwanenhalsbanden en de zwanenboeken zijn tot en met 1 april 2025 in Museum De Tiid te bezien.
Op vrijdagavond 8 november wordt de tentoonstelling officieel geopend en daarbij bent u van harte welkom. André A. Buwalda, amateurhistoricus, heeft meegewerkt aan de totstandkoming en zal vanavond meer vertellen over zwanendrift in Fryslân. Inloop vanaf 19.00 uur met koffie en thee.
Foto's: Pieter Brinksma, Langweer/Thomasvaer Fotografie
Het skûtsje van Langweer heeft ook een zwaan als beeldmerk in het grootzeil. De tjalk wordt in het Fries ook wel De Swan genoemd.
