,,Herinnerings dy't altiten bliuwe"
Henk Werkman (r) en Bonnie de Winter (l) op plek waar vliegtuig neerkwam (Foto: De Zakenman)DONIAGA – Veel mensen, die de oorlogsjaren bewust hebben meegemaakt, kunnen zich het neerstorten van de Amerikaanse bommenwerper op 26 november 1943 in Doniaga nog goed herinneren. De Zakenman blies met drie getuigen het stof van het verhaal over een dag vol spanning.
Lees ook: Bommenwerper stort neer in Doniaga
Akke Nijholt-Postma kan zich de slotjaren van de oorlog nog goed herinneren. Haar ouders Frans Postma en Grietsje Zonderland hadden een boerderij en daarbij het bekende café-herberg Postma in Doniaga. ,,Heit die meinammen de buorkery en mem die meinammen de tap.” Volgens Nijholt-Postma was de spanning in het dorp te snijden. Vooral in de einddagen, toen onder andere de boerderij van Schotanus door de Duitsers werd platgebrand. ,,Dat wit ik noch hiel goed”, vertelt ze. De herinneringen aan het neergestorte vliegtuig zijn er ook nog steeds, alhoewel ze dat niet precies meer van minuut tot minuut kan navertellen.
Akke Nijholt-Postma vertelt over herinneringen aan 25 november 1943 (Foto: De Zakenman)Als dertienjarig meisje zat ze aan de etenstafel. Het geraas van vliegtuigen was op zichzelf niet heel bijzonder. In Doniaga werd met het strooien van stroken zilverpapier de radar van de Duitsers misleidt. Met regelmaat scheerde een jager over de landerijen. Het geluid op vrijdag 26 november 1943 was anders. ,,Ik tink dat we mei syn fiven of seizen oan de itenstafel sieten. Miskien hiene we it iten wol krekt op, doe’t we it lûd hearden. Fleantugen en sjittery kamen wol faker foar, mar dit wie oars. We stoden nei bûten ta om te sjen.” In de verte zagen ze het vliegtuig neerstorten, vlakbij de Tramdyk waar haar pake en beppe woonden. ,,Myn sus Mieke wie dêr tafallich op dy dei. Dus dat wie spannend.”
Nog spannender was het aanzicht van de Amerikaanse bemanningsleden van neergestorte vliegtuig, die met parachutes naar beneden kwamen. Eén kwam vlakbij de familie Postma op de grond. ,,Ik wit noch hiel goed dat mem de parasjutisten mei gjin mooglikheid yn ús skuorre ha woe.” De Amerikaan vluchtte, net als een andere die vlakbij de Headammen op de grond kwam, richting de Tsjûkemar. Al vrij snel kwamen de Duitsers. ,,Dy trokken myn heit driegjend oan de mouwe. Wo sind dy Amerikanen?”. Ze doorzochten de hooibult, maar daar troffen zij niets aan.
Verderop in Sint Nicolaasga Henk Werkman sprong als jongeman meteen op zijn fiets nadat hij zag dat de Amerikaanse jager bij het Westend neerstortte. Hij voelde de spanning in zijn lichaam. In het begin van de oorlog stond er al eens een Duits vliegtuig aan de grond in Sint Nyk. Werkman, die op dat moment in de schoolbanken zat, denkt dat de jager pech had en de piloot het toestel vervolgens op een stuk land had neergezet. Op de bewuste vrijdag in november 1943 was er meer aan de hand. Hij had gezien dat de Duitse jagers achter de Las Vegas Avenger aan zaten. ,,Yn Sint Nyk seagen we it fleantúch nei beneden tommeljen.” Op zijn weg richting Doniaga trof een brokstuk van ongeveer twintig centimeter en een centimeter dik aan. ,,Fan dat dikke plastic út in rút fan it fleantúch.” Werkman stopte het brokstuk snel in zak. Wellicht zat er nog wel handel in. Van het plastic konden bijvoorbeeld ringetjes worden gemaakt. Uit angst gooide hij het vervolgens toch wel. ,,Wat as de Dútsers it fine soene?”
Veel mensen uit de omgeving gingen naar de plek waar het vliegtuig was neergestort. In de herinneringen van Henk Werkman hing er één Amerikaan met zijn parachute aan een vleugel. Gesneuveld in zijn poging om nog weg te komen. ,,De Dútsers skeaten mei harren geweren yn de loft om alle nijsgjirrige minsken by it fleantúch fuort te jeien.” Ook Werkman pakte snel zijn fiets om weer naar huis te gaan. Hij herinnert zich nog dat de Duitsers het vliegtuig volledig hebben gesloopt.
Richtje Veltman-Nota heeft van het neerstorten van het vliegtuig niet veel meegekregen. De smederij aan de Lemmerweg, waar de familie woonde, was vanuit Doniaga eigenlijk de eerste plek waar de Amerikanen in hun vluchtpoging uitkwamen. ,,Mar dy wiene rap wer fuort”, vertelt ze. Terecht, want binnen afzienbare tijd hadden de Nota’s het hele huis vol Duitsers. Op één of andere manier had zus Rinkje Nota de parachute van één van de Amerikanen wel kunnen ontfutselen. ,,Sa gek is dat net. Myn sus siet by it ferset en holp as dat nedich wie. Wêr se de parasjute ferstoppe hat wit ik net, mar ik tink wol op in plakje yn it hûs.”
Rinkje Nota trad in 1944 in het huwelijk met Piet de Jong, een koffieproever bij Douwe Egberts. De parachute van de Amerikanen kreeg een tweede leven als trouwjurk. Vanwege de schaarste van grondstoffen voor en na de oorlog gebruikten veel mensen het textiel voor het maken van kleding en zelfs luiers. De jongens van Johannes en Marie van der Werf uit Sint Nicolaasga, van het latere bouwbedrijf, liepen na de oorlog in blouses gemaakt van de parachute van de Amerikanen uit het neergestorte vliegtuig in Doniaga. Rinkje Nota maakte de trouwjurk zelf, met wat hulp van de zusters van de naaischool. ,,Want hânwurk diene jo by de susters”, vertelt Richtje Veltman-Nota. Van de trouwdag zelf kan ze zich niet veel meer herinneren, maar wel van de jurk. ,,Dy wie prachtich.” Later kreeg de bijzondere trouwjurk een plek in de collectie van het Fries Verzetsmuseum in Leeuwarden.
